«پدر»؛ مایه رحمت، مظهر قدرت | بررسی بایدهای نقش پدر خانواده براساس آموزه‌های دینی

به گزارش شهرآرانیوز، اگرچه عوامل مختلفی در سرنوشت و موفقیت انسان در زندگی نقش و اثر دارند و برای همه آنها باید سهم قائل شد، اما خانواده به‌ویژه پدر و مادر سهمشان متفاوت و اثرگذاری‌شان بی‌بدیل است و سعادت انسان تا حد زیادی به آنها و رفتارشان بستگی دارد. در گفتگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالکریم پاک‌نیا، استاد حوزه و دانشگاه و مؤلف سیره اهل‌بیت (ع) و همچنین «نگاهی به حقوق متقابل والدین و فرزندان»، به نقش پدر در خانواده با نگاه به آموزه‌های دینی پرداخته‌ایم.

عامل رحمت

علاوه‌بر این پدر نماد قانون‌مداری خانواده محسوب می‌شود و می‌تواند دیگر اعضا را هم به این مسیر هدایت کند. بنا بر روایات، پدر برای خانواده جنبه رحمت دارد؛ اگر پدری نقش خود را به شایستگی انجام دهد، محیط خانه محلی امن و منضبط و اثرگذار می‌شود، اما اگر در این نقش، کوتاهی یا آن را به دیگری واگذار کند، خانواده متزلزل می‌شود و رشد لازم را نمی‌کند. پدر با رعایت حقوق همسر و فرزندان و ابراز محبت به آنها، فضای خانواده را تلطیف می‌کند و به آنها فرصت ابراز بیان و وجود می‌دهد.

مظهر قدرت خانواده

در آموزه‌های دینی برای پدر به‌عنوان مظهر قدرت خانواده، نقش بنیادین دیده شده است، از این‌رو هرچه پدر از نظر معنوی، اجتماعی و فکری قوی‌تر باشد، خانواده هم قوی‌تر خواهد بود و درمقابل هرچه پدر در ابعاد و جنبه‌های مختلف ضعیف باشد، خانواده هم ضعیف می‌شود و نمی‌تواند رشد لازم را داشته باشد. آموزه‌های دینی نقش‌های متنوع و متعددی را برای پدر متصور است که از مهم‌ترین آنها، تأمین امنیت است.

پدر باید عقل معاش و معاد داشته باشد

شخصیت، بینش و نگرش، اعتقاد و اخلاق و رفتار پدر، نقشی مهم در ساخت سرنوشت انسان دارد، از این‌رو به دختران تأکید شده است هنگام انتخاب همسر به قدرت او در ایفای نقش پدری هم توجه کنند. از مهم‌ترین الزامات پدری، داشتن روحیه تقوا و پارسایی است که در صورت وجود آن، فرزندان هم متقی و باایمان تربیت می‌شوند. علاوه‌بر این، پدر برای راهبری خانواده و ایجاد بستر‌های رشد و پویایی آن، باید عقل معاش و عقل معاد داشته باشد.

از امام‌صادق (ع) است که فرمودند: «همتای یک زن مسلمان در ازدواج، مردی است پاکدامن که توان پرداخت نفقه را داشته باشد». یعنی مرد باید تاحدودی توانایی مالی داشته باشد و از عقل معاش برخوردار باشد و بتواند خانواده را مدیریت مالی کند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «هرکه دختر عزیز خود را به شخص لاابالی (فاسق) تزویج کند، روزی هزار لعنت بر او نازل می‌شود» (چون به چنین شخصی امکان همسری و پدری داده است).

الگوی اخلاقی

آراستگی پدر به زینت اخلاق و ارزش‌های دینی، در رشد و بالندگی فرزندان بسیار مؤثر است؛ برای مثال حیا آموزه‌ای است که پدر و مادر باید هردو به آن آراسته باشند و از کودکی آن را به کودک یاد بدهند. پیامبر اکرم (ص) در توصیه به والدین فرمودند: «کودکان را دوست بدارید و با آنها با مهربانی و رأفت، رفتار و به وعده خود به آنها عمل کنید؛ چون آنها، شما را روزی‌دهنده خود می‌پندارند، لذا در این‌باره تمام‌وکمال رفتار کنید».

نباید‌های پدری در اسلام

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «بدترین پدران، آنهایند که بخیل هستند، بدزبان و بداخلاق و تهمت‌زننده‌اند، خیر و برکتشان به دیگران نمی‌رسد، نزدیکان و زیردستان خود را می‌آزارند و خانواده خود را به دیگران واگذار می‌کنند و با پدر و مادر خود مهربان نیستند». امام‌صادق (ع) فرمودند: «فرزندپروری، آزمایش است»؛ لذا پدران باید مراقب باشند از این ابتلا سربلند بیرون بیایند.

تأمین نیاز‌های عاطفی و تربیت دینی

پدر برای تأمین نیاز‌های عاطفی فرزندان، در مرحله نخست باید مادر آنها را تکریم کند. در روایات است که «یکی از حقوق فرزند بر پدر، تکریم مادر اوست»؛ چون تأمین آرامش و نیاز عاطفی مادر، بر تربیت فرزند تأثیر مستقیم دارد. علاوه‌بر این، تکریم و حفظ کرامت فرزند و آموزش ادب و مهربانی، از دیگر وظایف پدر در خانواده است. پیامبر (ص)، امامان حسن (ع) و حسین (ع) را بر دوش خود می‌نشاندند و با آنها بازی می‌کردند و برایشان وقت می‌گذاشتند و این‌چنین نحوه رفتار پدر و پدربزرگ با کودکان را به ما یاد دادند.

سرچشمه اعتمادبه‌نفس فرزند

پدر و رفتار او در ایجاد اعتمادبه‌نفس و خودباوری و تعمیق عزت‌نفس انسان، بسیار اثرگذار است. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «فرزندان خود را همچون گل بدانید و معاشرتتان با آنها لطیف باشد». امروز لازم است این آموزه‌ها در فضای اجتماعی، بازخوانی و اجرا شود. باید توجه کرد که فقر عاطفی به‌مراتب بدتر از فقر مالی است و باعث ضعف اعتمادبه‌نفس در فرزندان می‌شود و اگر مسئولیتی به آنها سپرده شود، موفق نخواهند شد!

در ادامه حتما بخوانید راه‌های تعامل با نوجوان در فرهنگ دینی

بهترین ارث پدر برای فرزند

بنا به فرموده امیرالمؤمنین (ع)، انتخاب نام نیکو، ادب و آموزش قرآن، از حقوق فرزند بر پدر است. به تعبیر آموزه‌های دینی، بهترین ارث پدر برای فرزند، ادب است و بالاتر از آن چیزی نداریم. درکنار ورزش، زبان و موسیقی که اینها همه خوب است، صرف زمان و هزینه برای آموزش اعتقادات و آموزه‌های دینی به فرزندان، نیز بسیار اهمیت دارد. اگر پدری در این زمینه وقت بگذارد، نتایجش را می‌بیند؛ چنان‌که حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «بهترین آموزه‌ها به فرزند، قرآن است».

آموزش با چاشنی محبت

پدر در آموزش این مسائل باید عاطفه را هم عجین کند و نرمخو باشد و در این‌باره بداخلاقی و تندی نکند و در عین بذل محبت به فرزند، اینها را یادش دهد. از رسول خدا (ص) است که فرمودند: «هرکه صورت فرزندش را ببوسد، خدا برایش یک حسنه می‌نویسد و هرکه کودکش را خوشحال کند، خدا روز قیامت او را خوشحال کند، هرکه به فرزند خود قرآن بیاموزد، روز قیامت پدرومادرش را دعوت می‌کند و لباس بر آنها می‌پوشاند که از نور آن، چهره‌های اهل بهشت روشن می‌شود». مسائل عاطفی، دینی و تربیتی در ارتباط پدر و فرزند باید رعایت شود.